Với chiếc áo dài, mọi phụ nữ Việt đều bình đẳng trong sắc đẹp

GS Thái Kim Lan: “Với chiếc áo dài, mọi phụ nữ Việt đều bình đẳng trong sắc đẹp!”

Có một người phụ nữ xứ Huế sinh sống và giảng dạy tại CHLB Đức nhưng luôn dành tình trang trọng chiếc áo dài Việt Nam. Bà là TS triết học Thái Kim Lan, với bà, áo dài làm nên một phần bản sắc vẻ đẹp phụ nữ Việt Nam.

Quỳ gối hôn tà áo dài Việt

Tôi bắt đầu mặc áo dài năm lên 10 tuổi, chiếc áo mới mẹ may vào dịp Tết như đánh dấu sự bắt đầu hình thành vóc dáng một con người. Từ đó tà áo dài theo tôi suốt cả thời thiếu nữ, áo dài và tôi hầu như gắn bó keo sơn. Năm vào trường Nữ trung học Đồng Khánh, mẹ may cho tôi bộ áo dài đồng phục bằng vải quyến màu trắng. Khi choàng lên mình tà áo dài, tôi cảm thấy hãnh diện bởi mình trở nên chững chạc hơn, trở thành con gái hơn. Năm tháng làm quen, áo dài đối tôi thời ấy là bộ trang phục Việt Nam cho phụ nữ Việt Nam, dần dà như đồng hóa với bản sắc Việt Nam, với quê hương Việt Nam, tự nhiên như mặt trời buổi sáng và sao trăng buổi chiều. Vô hình trung “áo dài” đã uốn nắn một phần cung cách đi đứng, phong cách sống của người phụ nữ Việt Nam. Cho đến thế hệ chúng tôi áo dài là quốc phục phụ nữ, tà áo dài gắn bó với nếp sống gia phong của mỗi gia đình và hầu như là lối ăn mặc duy nhất cho mọi phụ nữ Việt Nam. Nữ sinh đi học trong chiếc áo dài là điều tự nhiên chứ không phải bị bắt buộc hay qui định như ngày nay.

Năm 1965, khi tôi sang Đức du học, “gia tài” tôi mang theo là sáu bộ áo dài bằng lụa nội hóa. Ngày khai giảng đầu tiên, tôi cùng năm nữ giáo viên khác cùng du học đến trình diện ở trường trong những chiếc áo dài. Những đồng nghiệp ngoại quốc dự khai giảng ngỡ ngàng khi thấy trang phục của chúng tôi. Họ trầm trồ trước vẻ uyển chuyển thướt tha và ngợi khen đây là một trang phục rất lạ, đẹp, lịch sự và thích hợp với dáng dấp mảnh khảnh của phụ nữ Á Đông. Trong khung cảnh lạ ở xứ người, giữa những gương mặt không quen, mặc chiếc áo dài, tôi có cảm giác mình tự tin và vững chãi. Hơn một lần, tôi nhận thấy chiếc áo dài thân thiết như chính quê hương. So với những lúc ăn vận trang phục Tây phương ngượng nghịu, phụ nữ Việt dù mốt đến đâu cũng không thể đẹp như trong chiếc áo dài, bởi vì nó phù hợp với cử chỉ, dáng dấp, thể hình phụ nữ Việt, nó làm nổi bật ngoài vẻ duyên dáng đặc biệt. Tôi còn nhớ, khi nhìn sang những người bạn gái trong chiếc áo dài lịch sự và trang trọng, tôi càng ý thức điều đó nhiều hơn, và vui làm sao khi mọi cặp mắt đều chú ý đến họ như những bông hoa hiếm đẹp giữa trăm nghìn người xa lạ.

Thời gian ở Đức, khi xuất hiện trong chiếc áo dài, không ít người – mặc dù người Đức rất kín đáo, không sỗ sàng – đến nâng tà áo dài và tỏ lời trầm trồ. Thậm chí, có người còn quỳ xuống nâng tà áo và hôn lên tà áo để thể hiện sự trân trọng, ngưỡng mộ. Mùa đông ở Đức rất lạnh nên phải thay đổi trang phục. Sáu bộ áo dài được cất vào vali, nhưng mỗi lần mở ra tôi lại tìm thấy mình ở trong đó. Lúc tôi giảng dạy triết học tại Đại học Ludwig – Maximilian, buổi đầu khai giảng tôi mặc áo dài, đồng nghiệp và sinh viên ai cũng quay nhìn, kín đáo với cặp mắt ngưỡng mộ. Dĩ nhiên ngoài món ăn tinh thần mà họ nhận được từ những bài giảng, thì cô giáo của họ còn đặc biệt hơn trong chiếc áo dài. Thỉnh thoảng không thấy tôi mang áo dài, những đồng nghiệp của tôi lại đề nghị tôi mang để xin… ngắm. Năm 2000, tôi đi dự đại hội quốc tế ở Hàn Quốc, lúc đó tôi mang một chiếc áo dài cổ điển. Mọi người lại ngạc nhiên không ngờ chiếc áo dài Việt rất lịch sự, vừa thanh nhã cao sang vừa yểu điệu thu hút so với áo truyền thống của Hàn Quốc. Chiếc áo dài đó là áo gấm thêu, lót trong lớp lụa tơ màu đỏ, vải ngoài the thêu bằng sợi bạc và vàng hình loan phượng, nhật nguyệt. Lối cắt thời xưa với năm tà, rộng tà chứ không chít eo. Bây giờ chiếc áo dài phá cách nhiều. Áo dài kiểu xưa phủ vạt rộng, mặc dù không eo nhưng nhờ bờ vai và cánh tay vừa khít nên vẫn nhấn mạnh vóc dáng thanh tao mảnh khảnh của người phụ nữ Việt.

Áo dài tôn vẻ đẹp phụ nữ Việt

Con gái Huế rất chuộng tà áo dài tím. Đã có một thời nữ sinh Đồng Khánh thế hệ trước tôi đồng phục áo dài màu tím, nên trường Đồng Khánh thời ấy còn được gọi là trường áo tím, đến thế hệ chúng tôi, trường cho đồng phục áo dài màu trắng, nhưng áo tím vẫn được ưa chuộng, vì màu áo mang tính chất của Huế đẹp và thơ, như từ thời xưa ấy, cho nên màu áo này còn được gọi là tím Huế. Nét đẹp của Huế chuộng sự thanh nhã, kín đáo, dung dị không sặc sỡ chói lóa. Màu tím đã in sâu vào tâm khảm của người con gái Huế do chính bầu trời, dòng sông, rặng núi, không gian cổ xưa un đúc nên. Thành phố Huế là mảnh đất kinh kỳ trang trọng, nhưng sự rực rỡ không phải là sự phô trương bên ngoài mà hướng vào bên trong. Tà áo dài tím kín đáo giấu sắc đẹp rực rỡ bên ngoài, làm giảm gam màu chói lói, hướng người ta chú ý đến cung cách đức hạnh hay tinh thần bên trong, mà đó cũng là một vẻ đẹp khác của người phụ nữ nói chung, nói riêng là sắc đẹp người con gái Huế. Cho tới bây giờ, sau nhiều năm định cư ở Đức, tôi vẫn chọn màu áo tím để mặc như tôi vẫn chọn thời con gái; trong màu áo, tôi rèn mình thuần thục hơn, nhũn nhặn hơn.

Năm 1965, khi tôi sang Đức du học, “gia tài” tôi mang theo là sáu bộ áo dài bằng lụa nội hóa. Ngày khai giảng đầu tiên, tôi cùng năm nữ giáo viên khác cùng du học đến trình diện ở trường trong những chiếc áo dài. Những đồng nghiệp ngoại quốc dự khai giảng ngỡ ngàng khi thấy trang phục của chúng tôi. Họ trầm trồ trước vẻ uyển chuyển thướt tha và ngợi khen đây là một trang phục rất lạ, đẹp, lịch sự và thích hợp với dáng dấp mảnh khảnh của phụ nữ Á Đông. Trong khung cảnh lạ ở xứ người, giữa những gương mặt không quen, mặc chiếc áo dài, tôi có cảm giác mình tự tin và vững chãi. Hơn một lần, tôi nhận thấy chiếc áo dài thân thiết như chính quê hương. So với những lúc ăn vận trang phục Tây phương ngượng nghịu, phụ nữ Việt dù mốt đến đâu cũng không thể đẹp như trong chiếc áo dài, bởi vì nó phù hợp với cử chỉ, dáng dấp, thể hình phụ nữ Việt, nó làm nổi bật ngoài vẻ duyên dáng đặc biệt. Tôi còn nhớ, khi nhìn sang những người bạn gái trong chiếc áo dài lịch sự và trang trọng, tôi càng ý thức điều đó nhiều hơn, và vui làm sao khi mọi cặp mắt đều chú ý đến họ như những bông hoa hiếm đẹp giữa trăm nghìn người xa lạ.

Thời gian ở Đức, khi xuất hiện trong chiếc áo dài, không ít người – mặc dù người Đức rất kín đáo, không sỗ sàng – đến nâng tà áo dài và tỏ lời trầm trồ. Thậm chí, có người còn quỳ xuống nâng tà áo và hôn lên tà áo để thể hiện sự trân trọng, ngưỡng mộ. Mùa đông ở Đức rất lạnh nên phải thay đổi trang phục. Sáu bộ áo dài được cất vào vali, nhưng mỗi lần mở ra tôi lại tìm thấy mình ở trong đó. Lúc tôi giảng dạy triết học tại Đại học Ludwig – Maximilian, buổi đầu khai giảng tôi mặc áo dài, đồng nghiệp và sinh viên ai cũng quay nhìn, kín đáo với cặp mắt ngưỡng mộ. Dĩ nhiên ngoài món ăn tinh thần mà họ nhận được từ những bài giảng, thì cô giáo của họ còn đặc biệt hơn trong chiếc áo dài. Thỉnh thoảng không thấy tôi mang áo dài, những đồng nghiệp của tôi lại đề nghị tôi mang để xin… ngắm. Năm 2000, tôi đi dự đại hội quốc tế ở Hàn Quốc, lúc đó tôi mang một chiếc áo dài cổ điển. Mọi người lại ngạc nhiên không ngờ chiếc áo dài Việt rất lịch sự, vừa thanh nhã cao sang vừa yểu điệu thu hút so với áo truyền thống của Hàn Quốc. Chiếc áo dài đó là áo gấm thêu, lót trong lớp lụa tơ màu đỏ, vải ngoài the thêu bằng sợi bạc và vàng hình loan phượng, nhật nguyệt. Lối cắt thời xưa với năm tà, rộng tà chứ không chít eo. Bây giờ chiếc áo dài phá cách nhiều. Áo dài kiểu xưa phủ vạt rộng, mặc dù không eo nhưng nhờ bờ vai và cánh tay vừa khít nên vẫn nhấn mạnh vóc dáng thanh tao mảnh khảnh của người phụ nữ Việt.

Áo dài tôn vẻ đẹp phụ nữ Việt

Con gái Huế rất chuộng tà áo dài tím. Đã có một thời nữ sinh Đồng Khánh thế hệ trước tôi đồng phục áo dài màu tím, nên trường Đồng Khánh thời ấy còn được gọi là trường áo tím, đến thế hệ chúng tôi, trường cho đồng phục áo dài màu trắng, nhưng áo tím vẫn được ưa chuộng, vì màu áo mang tính chất của Huế đẹp và thơ, như từ thời xưa ấy, cho nên màu áo này còn được gọi là tím Huế. Nét đẹp của Huế chuộng sự thanh nhã, kín đáo, dung dị không sặc sỡ chói lóa. Màu tím đã in sâu vào tâm khảm của người con gái Huế do chính bầu trời, dòng sông, rặng núi, không gian cổ xưa un đúc nên. Thành phố Huế là mảnh đất kinh kỳ trang trọng, nhưng sự rực rỡ không phải là sự phô trương bên ngoài mà hướng vào bên trong. Tà áo dài tím kín đáo giấu sắc đẹp rực rỡ bên ngoài, làm giảm gam màu chói lói, hướng người ta chú ý đến cung cách đức hạnh hay tinh thần bên trong, mà đó cũng là một vẻ đẹp khác của người phụ nữ nói chung, nói riêng là sắc đẹp người con gái Huế. Cho tới bây giờ, sau nhiều năm định cư ở Đức, tôi vẫn chọn màu áo tím để mặc như tôi vẫn chọn thời con gái; trong màu áo, tôi rèn mình thuần thục hơn, nhũn nhặn hơn.

Điều làm tôi luyến tiếc nhất là hình ảnh tà áo dài đã mất đi trên đường phố. Hình ảnh những thiếu nữ trong tà áo dài tím, áo trắng uyển chuyển, thấp thoáng trên những con đường nên thơ của Huế, khắp nơi trên phố xá thị thành của đất nước đã hằn sâu trong ký ức của tôi. Những hình ảnh đó là nét tiêu biểu độc nhất của quê hương Việt Nam nay không còn nữa. Ngày nay, áo dài chỉ được mặc để tham dự hay xuất hiện trong những sự kiện đặc biệt, thi hoa hậu hay biểu diễn thời trang. Thế hệ tôi, tà áo dài hiện diện trong đời sống thường nhật, phụ nữ từ người bình dân buôn thúng bán bưng cho đến người cao sang đều… “bình đẳng” trong chiếc áo dài, bình đẳng trong vẻ đẹp cũng như tính cách con người, dù chất lượng vải vóc khác nhau, nhưng tính cách Việt vẫn là một, cho nên áo dài hoàn toàn gắn bó với đời sống của mỗi người. Bây giờ chúng ta có nhiều chọn lựa trang phục hơn, nhiều mốt thời trang hơn và sau một thời gian, chiếc áo dài vắng bóng trên đường phố, tâm lý con người hôm nay cũng đã khác, chiếc áo dài trở nên xa lạ, thậm chí những người nghèo còn không biết đến áo dài. Áo dài như chỉ dành cho một đẳng cấp nào đó, như một thứ thời trang đặc biệt cho lễ lượt, chính điều ấy đã ly khai chiếc áo dài ra khỏi nhịp sống thường nhật vốn có. Nhiều người cho rằng chiếc áo dài bất tiện, gò bó, nhưng thời của chúng tôi, dù nắng hay mưa, chúng tôi vẫn chạy nhảy, đi xe đạp, chơi thể thao trong tà áo dài. Người xưa đã nghiên cứu khí hậu, thời tiết và phong cảnh ở đây để tạo ra trang phục áo dài. Nó vừa thích hợp với sự nhịp nhàng thể xác, vừa che chở con người trong cơn nắng gắt hay mưa dầm, bụi bặm trên đường phố, vừa chống chọi với khí hậu lại tô điểm dáng dấp con người Việt. Chính tà áo dài nền nã đã tôn lên vẻ đẹp phụ nữ Việt.

Điều làm tôi luyến tiếc nhất là hình ảnh tà áo dài đã mất đi trên đường phố. Hình ảnh những thiếu nữ trong tà áo dài tím, áo trắng uyển chuyển, thấp thoáng trên những con đường nên thơ của Huế, khắp nơi trên phố xá thị thành của đất nước đã hằn sâu trong ký ức của tôi. Những hình ảnh đó là nét tiêu biểu độc nhất của quê hương Việt Nam nay không còn nữa. Ngày nay, áo dài chỉ được mặc để tham dự hay xuất hiện trong những sự kiện đặc biệt, thi hoa hậu hay biểu diễn thời trang. Thế hệ tôi, tà áo dài hiện diện trong đời sống thường nhật, phụ nữ từ người bình dân buôn thúng bán bưng cho đến người cao sang đều… “bình đẳng” trong chiếc áo dài, bình đẳng trong vẻ đẹp cũng như tính cách con người, dù chất lượng vải vóc khác nhau, nhưng tính cách Việt vẫn là một, cho nên áo dài hoàn toàn gắn bó với đời sống của mỗi người. Bây giờ chúng ta có nhiều chọn lựa trang phục hơn, nhiều mốt thời trang hơn và sau một thời gian, chiếc áo dài vắng bóng trên đường phố, tâm lý con người hôm nay cũng đã khác, chiếc áo dài trở nên xa lạ, thậm chí những người nghèo còn không biết đến áo dài. Áo dài như chỉ dành cho một đẳng cấp nào đó, như một thứ thời trang đặc biệt cho lễ lượt, chính điều ấy đã ly khai chiếc áo dài ra khỏi nhịp sống thường nhật vốn có. Nhiều người cho rằng chiếc áo dài bất tiện, gò bó, nhưng thời của chúng tôi, dù nắng hay mưa, chúng tôi vẫn chạy nhảy, đi xe đạp, chơi thể thao trong tà áo dài. Người xưa đã nghiên cứu khí hậu, thời tiết và phong cảnh ở đây để tạo ra trang phục áo dài. Nó vừa thích hợp với sự nhịp nhàng thể xác, vừa che chở con người trong cơn nắng gắt hay mưa dầm, bụi bặm trên đường phố, vừa chống chọi với khí hậu lại tô điểm dáng dấp con người Việt. Chính tà áo dài nền nã đã tôn lên vẻ đẹp phụ nữ Việt.

Khi lựa chọn trang phục, người mặc nên biết vẻ đẹp của mình ở đâu. Chính tà áo dài nền nã đã tôn lên vẻ đẹp phụ nữ Việt. Áo dài đi theo tính cách, đức hạnh của người con gái nên mặc áo dài tím mà mình trang điểm lòe loẹt thì không đẹp. Người ta có thể mặc áo dài tím với quần màu, nhưng theo tôi quần trắng đi với tà áo dài tím thanh nhã đẹp, chứ không đồng bóng xanh đỏ tím vàng. Trang sức đi theo áo dài và cách trang điểm và kiểu tóc cũng phải có chừng mực. Con gái hiện nay bỏ mất mái tóc thề mà tỉa tóc theo đuôi mực kiểu Hàn Quốc. Ngày trước con gái cắt tóc ngang bằng, làn tóc đen óng ả mà Trịnh Công Sơn có lần gọi “tóc em từng sợi nhỏ rớt xuống đời làm sóng lênh đênh”…

Tôi mong làm sao bên cạnh những cửa hàng áo dài sặc sỡ đủ kiểu, thêu thùa diêm dúa, sẽ có những tiệm áo dài tạo “mốt” thích hợp cho phụ nữ trẻ bình dân. Chính những chiếc áo dài bằng hàng vải đơn thuần, thích hợp với môi trường và môi sinh, những loại hàng sợi thiên nhiên như những chiếc áo của người miền núi dệt lại là những chiếc áo dài có thể tạo nên một vẻ đẹp dung dị khác hơn với phong trào thời trang hiện nay, còn hơn những chiếc áo dài bằng sợi nhân tạo, phi bóng có hại cho sức khỏe khi trời nóng nực. Ngược lại, vải dệt bằng sợi thiên nhiên từ bông gòn, sợi gai, lụa, tơ thô, rất phù hợp cho làn da, lại dung dưỡng sức khỏe thể xác, màu sắc tự nhiên tạo nên hòa điệu tâm hồn. Những chiếc áo dài ấy cho thấy áo dài có thể có được mà không cần phung phí tiền thêu rồng phượng, chúng cũng tiện lợi không thua những váy đầm, quần jeans, mà hơn thế, chúng tôn tạo vẻ đẹp của mọi giới phụ nữ trên đất nước của chính mình. Những người phụ nữ Việt, kể cả những người lam lũ, khi khoác trên mình chiếc áo dài, đều toát lên những vẻ đẹp hồn nhiên đáng trân trọng, đó chính là hồn phách dân tộc, là nét đẹp Việt Nam.

Nguồn: Tạp chí Tia Sáng, ngày 18/11/2014