Chuyện Mỵ Nương – Trương Chi . Theo kho tàng cổ tích Việt Nam
Ngày xưa, có nàng Mỵ Nương con của vị quan thừa tướng có vẻ đẹp tuyệt trần. Nàng sống trong phủ quan không lấy làm vui nên thường ra Lầu Tây bên bờ sông cạnh nhà để thêu thùa và đọc sách cho khây khỏa.
Mỗi chiều hoàng hôn nàng thường nghe thấy tiếng sáo trên khúc sông bên nhà. Mỗi khi tiếng sáo cất lên đều làm nàng xao xuyến, say mê.
Bỗng có thời gian dài nàng không nghe thấy tiếng sáo và vì quá thương nhớ tiếng sáo mà nàng trở nên sầu não, ngày đêm bồn chồn đợi tiếng sáo trên khúc sông mà vẫn vắng lặng. Nàng bắt đầu lâm bệnh.
Cha nàng lo lắng mời rất nhiều thầy thuốc đến xem mạch bốc thốc. Thuốc đã nhiều nhưng bệnh Mỵ Nương không chuyển.
Dần rà, cha nàng dò hỏi người hầu hạ Mỵ Nương vô tình biết được tiếng sáo trên sông làm con gái mình sinh bệnh tương tư. Ông liền sai người hầu đi tìm người thổi sáo bên sông.
Tiếng sáo bên sông ấy là của Trương Chi, chàng có tài thổi sáo rất hay nhưng tướng mạo vô cùng xấu xí. Ông liền cho mời Trương Chi tới phủ và để Trương Chi hàng ngày thổi sáo bên ngoài sân vọng vào trong phòng Mỵ Nương.
Mỵ Nương nghe thấy tiếng sáo quen thuộc khi xưa thì bệnh tình thuyên giảm rất nhanh. Nàng xin cha cho được gặp mặt người thổ sáo tài tình này để được cảm ơn. Sau nhiều lần trì hoãn, không ngăn được, bất đắc dĩ cha nàng phải cho dẫn Trương Chi vào gặp Mỵ Nương. Thấy dung mạo xấu xí của Trương Chi, nàng như vỡ mộng và tỏ ý lạnh nhạt. Từ đó không còn si mê tiếng sáo của chàng.
Trương Chi từ hôm gặp nàng khi về nhà đã thầm yêu Mỵ Nương. Một hôm chàng tự tìm đến nhà Mỵ Nương để thổ lộ nỗi lòng của mình. Nhưng nàng từ chối. Trương Chi thất vọng vô cùng và đau buồn cho thân hính xấu xí và thân phận nghèo của mình. Chàng mang mối tình hận, không không thiết làm ăn gì nữa, sầu héo dần mà chết.
Một dạo sau không còn nghe thấy tiếng sáo trên sông nữa, Mỵ Nương lại nhớ tiếng sáo và dò hỏi ra mới biết Trương Chi đã chết. Nàng sai người đắp cho chàng một nấm mồ cao.
Nhưng lại thay khi đào mộ lên thịt xương chàng đã tan hết, người đào mộ chỉ thấy một khối đá to như ngọc bằng nắm đấm trong suốt sáng long lanh. Nàng giữ khối ngọc và nhờ thợ ngọc làm thành cái chén uống trà.
Mỵ Nương rất thích cái chén ngọc này. Một hôm, nàng cầm chén rót trà, thì lạ thay hình ảnh Trương Chi trên thuyền thổi sáo hiện lên, chầm chậm xoay trong lòng chén và tức thì tiếng sao năm xưa văng vẳng như than, như trách. Mỵ Nương chạnh lòng nhớ lại mối tình đã qua. Một giọt nước mắt của nàng rơi xuống chén và chiếc chén tan ra thành nước.
Tương truyền. Có một tập thơ chữ Nôm đầu thế kỷ 18 hoặc 19 mà theo nhà thơ Nguyễn Khôi – Khôi Đình Bảng câu chuyện này gắn liền với sông Tiêu Tương ở vùng Quan Họ Bắc Ninh
Bài Quan Họ có câu:
Ngàu xưa có anh Trương Chi
Người thì thậm xấu, hát thì thậm hay
Cô Mỵ Nương vốn ở lầu tây (*)
Con quan thừa tướng ngày rày cấm cung
Trương Chi có chiếc thuyền chài
Chèo thuyền ngang dọc hôm mai dãi dầu
Trương Chi mói hát một câu
Gió đưa phảng phất tới lầu Mị Nương
Mỵ Nương nghe hát thì thương
Nhưng trông thấy mặt anh chường lại chê
Trương Chi buồn bã ra về
Cắm sào giữa bến hát thề một câu
Kiếp này đã dỏ dang nhau
Có sang kiếp khác lấy nhau cũng không thành.
(*) Lầu Tây chính là đồi Hồng Vân hay đồi Lim. Nơi đây trai gái các làng vào hội tháng riêng đến hẹn lại lên cùng về hát Quan Họ để tường nhớ mối tình Trương Chi – Mỵ Nương và kết bạn tình.
Google