Cô Tám vườn chè đã được ca tụng trong văn hóa tín ngưỡng dân gian của người Việt. Mnh chứng khằng định Việt Nam là cái nôi của cây chè
Đền thờ Cô Tám Đồi Chè rất khang trang và được thờ riêng, thuộc đất Phong Mục, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hoá. Nếu đi từ đền Cô Bơ sang thì qua đò Lèn.
Trong hàng Tứ Phủ Thánh Cô, Cô Tám Đồi Chè hiếm khi về ngự đồng. Thường chỉ có những người hợp vía Cô Tám hoặc khi hầu đón tiệc tháng 6 tại các đền ở vùng Thanh Hoá. Cô Tám Đồi Chè ngự đồng thường mặc áo xanh quầy đen (có nơi là áo tím hoa cà ). Cô Tám cũng khai quang sau đó múa mồi. Thường là múa tay tiên các điệu như người đi hái chè trên non.
Bài hát văn Cô Tám Chè trong văn hóa thờ Mẫu – tín ngưỡng dân gian của người Việt truyền bao đời ghi công ơn của Cô.
VĂN CÔ TÁM CHÈ
Trên Ba Bông dưới lại Thác Hàn, ai lên Phong Mục lại sang đồi chè,
đền thờ trướng rủ màn che, có tiên cô Tám hái chè trên non, lắng nghe chim hót véo von í i ì a.
Lắng nghe chim hót véo von, có tiên cô Tám hái chè non trên ngàn, lá chè làm thuốc làm thang í i à a.
Lá chè làm thuốc làm thang, búp chè trị bệnh, trần gian cô cứu người, khô cằn cô lại cho tươi í i ì a.
Khô cằn cô lại cho tươi, tay cô vun xới cho đời nở hoa, đầu non thỏ lặn ác tà í i ì a.
Đầu non thỏ lặn ác tà, lẵng hoa cô quảy đường xa cô đi về, gập ghềnh trăm suối ngàn khe í i ì a.
Gập ghềnh trăm suối ngàn khe, Thác Hàn, Phong Mục lối về Đền Cô, đồi chè cây thị nhấp nhô í i ì a.
Đồi chè, cây thị nhấp nhô, lối sang Cẩm Thủy lối vô Đò Lèn, Minh Tân phố Đò Lèn tên đặt, phủ Hà Trung thuộc đất Thanh Hoa, có cô Tám thượng hay là í i ì a.
Có cô Tám thượng hay là, nơi gần kính trọng nơi xa lai hàng, chốn Đền Hàn cô vào khâm mệnh, Mẫu ban quyền cô được quản cai, vào ra lá thắm thơ bài í i ì a.
Vào ra lá thắm thơ bài, tay đeo vòng bạc chân hài thêu hoa í i ì a. Giọng Mường giọng Mán reo ca, líu lô giọng Thổ ngân nga giọng Mèo, rừng già, nước chảy suối reo í i ì a.
Rừng già, nước chảy suối reo, cây xanh rẽ lối, đường đèo quanh co, bốn mùa ngoạn cảnh ngao du í i ì a.
Bốn mùa ngoạn cảnh ngao du, khi chơi thiên bản, đông phù giáp ba, có phen cô nhớ quê nhà í i ì a.
Có phen cô nhớ quê nhà, Đò Lèn, Phong Mục thượng tòa quỳ tâu, ngự thuyền rồng dạo chơi thủy đạo, đua tiếng hò tiếng sáo xênh xang, khi vui bắt bướm gảy đàn í i ì a.
Khi vui bắt bướm gảy đàn, mặt trời đương lặn, nắng vàng nhạt phai. Bên mình túi giắt dao quai, lược cài châm tóc nét mai dịu dàng. Thỉnh cô chứng giám đàn tràng, hương phù đệ tử an khang thọ trường.
NS Hoài Thanh
Google